دانشکده هنر و معماری

پایان نامه دوره کارشناسی ارشد در رشته پژوهش هنر

موضوع:

تحلیلی بر تصویرسازی کتاب قابوسنامه و جایگاه آن در هنردوران اولیه اسلامی

استاد راهنما :

دکتر محمد اعظم زاده

استاد مشاور:

دکتر فتانه محمودی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

چکیده

نسخه تصویری قابوسنامه به عنوان یکی از نسخ با ارزش در هنر تصویرسازی دوران اسلامی ایران، در بطن خود تصاویری را شامل می شود که در کنار متن دستنویس آن، راهنمای خوبی برای درک مخاطب از پیام متن می باشد. این تصاویر دارای ویژگی پیام رسانی و روایت گری بالایی هستندکه از این لحاظ پیش از آن که جزء هنر نگارگری محسوب شوند نمونه ای مشخص از تصویرسازی در نظر گرفته می شوند چرا که با ویژگی های خاصشان در زمینه پویانمایی، می توانند در جرگه آثار ناب در هنر تصویرسازی کتاب ایران قرار گیرند. بدین منظور با توجه به لزوم تحقیقات منظّم و مدوّن در زمینه های مختلف اعم از تاریخچه موضوع و محتویات اثر بر اساس اصول و مبانی هنرهای تجسمی، در پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل تصاویر این کتاب با روش آیکونولوژی پانوفسکی پرداخته می شود که با بیان سوابق تاریخی وگذر از دو مرحله توصیف و تحلیل تصاویر به مرحله سوم که تفسیرهمه جانبه تصاویر می باشد، می پردازد. در این راستا، تطبیقی نیز با ویژگی های کلی هنر نگارگری ایران انجام پذیرفته است تا با درک شباهت ها و تفاوت های نحوه تصویرگری این اثر با مجموعه آن ویژگی ها، جایگاه واقعی آن در هنر نگارگری ایران مشخص شود. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می دهد که این اثر با وجود قرار داشتن در حیطه زمانی اوایل اسلام در ایران، علاوه بر ارائه بسیاری از عناصر هنر اسلامی، در پاره ای موارد هم چنان شاخصه های خاص هنر باستان ایران را منعکس می کند علاوه بر این که شباهت هایی را نیز در نمایش بعضی از موضوعات و عناصر از هنر سرزمین های دیگر که از دیر زمانی ارتباطاتی با ایران داشته اند، نشان می دهد. همچنین نشانه هایی از تصاویر این کتاب در هنر تصویرگری دوره های بعد یعنی دوره ایلخانی وجود دارد که خود نشان دهنده جایگاه واقعی این اثر در تداوم و تکامل هنر نگارگری ایران می باشد. بر این اساس، در این پژوهش سعی شده است تا با تبیین ویژگی های کلی تصاویر قابوسنامه به پاره ای از سؤالات در زمینه مانند چگونگی ارزیابی نقوش تصاویر قابوسنامه در روند تکامل نگارگری ایران و تبیین جلوه های بصری مانند نحوه ترکیب بندی، فضاسازی، طراحی پیکره انسانی، حالات چهره و نیز نقش اندازی آرایه های تزیینی پاسخ داده شود.

واژگان کلیدی

تصویرسازی، نگارگری، قابوسنامه، آیکونولوژی، هنر اسلامی، هنر ساسانی

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1: بیان مسأله………………………………………………………………………………………………….. 2

1-2: مقدمه……………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3: سؤال های پژوهش…………………………………………………………………………….. 6

1-4: فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………….. 7

1-5: اهداف پژوهش ……………………………………………………………………………………………. 7

1-6: پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………… 7

1-6-1: پژوهش‏های خارجی……………………………………………………………………………. 7

1-6-2: پژوهش‏های داخلی………………………………………………………………………………….. 8

1-7: روش شناسی پژوهش…………………………………………………………………………………. 9

1-8: معرفی متغیرها، چگونگی اندازه گیری آن ها و جامعه آماری……………………………. 11

فصل دوم: سابقه موضوع تحقیق

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………. 14

بخش اول: نگارگری و تصویر سازی…………………………………………………………………… 15

2-1-1: تعریف واژه نگارگری……………………………………………………………………………… 15

2-1-2: تعریف واژه تصویرسازی…………………………………………………………………. 16

2-1-3: تفاوت تصویر سازی با نقاشی (نگارگری)………………………………………………18

2-1-4: پیشینه ای بر روند تاریخ نگارگری و تصویر سازی در ایران طی قرون اولیه اسلامی………………. 21

2-1-5: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی در ایران اسلامی……………………. 28

2-1-6: ویژگی های نگارگری و تصویر سازی ایران از ابتدای اسلام تا قرن هفتم ه.ق……………. 32

2-1-7: ترسیم انسان در نگارگری ایران اسلامی……………………………………… 36

2-1-8: ارتباط نگارگری ایران با هنرهای دیگر…………………………………….. 39

2-1-9: ارتباط نگارگری ایران با ادبیات……………………………………………………. 40

2-1-10: ارتباط نگارگری با نقاشی دیواری و مضامین آن ها…………………………………. 43

2-1-11: ارتباط نگارگری با سفال و سرامیک…………………………………………………………… 49

2-1-12: ارتباط نگارگری با فلزکاری…………………………………………………… 52

بخش دوم: تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در قرون اولیه اسلامی…………………….. 55

2-2-1: اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران مقارن با ظهور اسلام تا قرن پنجم ه.ق……………… 55

2-2-2: موقعیت منطقه طبرستان و گرگان پیش از ظهور اسلام…………………….. 60

2-2-3: موقعیت منطقه طبرستان طی قرون اولیه اسلامی تا قرن پنجم ه.ق…………………. 61

2-2-4: حکومت آل زیاردر طبرستان………………………………… 63

بخش سوم: تاریخ ادبیات ایران طی قرون اولیه اسلامی………………………….. 65

2-3-1: وضع ادبی ایران از قرن اول تا پنجم ه.ق………………………………. 65

2-3-2: وضع ادبی ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم ه.ق…………………………….. 70

2-3-3: پیشینه اندرزنامه نویسی در ایران………………………………… 71

2-3-4: تفاوت بنیادین اندرزنامه عنصرالمعالی با دیگر اندرزنامه ها…………………… 73

بخش چهارم: ویژگی های کلی قابوسنامه……………………………….. 76

2-4-1: خصلت های نویسنده و هدف او از نوشتن کتاب قابوسنامه…………………………. 76

2-4-2: دلایل انتخاب نام کتاب………………………………………………….. 79

2-4-3: تاریخ تألیف کتاب…………………………………. 80

2-4-: بخش های تشکیل دهنده کتاب…………………………… 81

2-4-5: زبان و شیوه نگارش کتاب………………………………………… 82

2-4-6: دلایل اهمیت کتاب………………………………………… 83

جمع بندی ………………………………………………………. 84

فصل سوم:روش شناسی

مقدمه………………………………………………………… 87

3-1: آیکون………………………………………………………….. 88

3-2: آیکونوگرافی و آیکونولوژی…………………………………………. 88

3-3: تاریخچه آیکونوگرافی و آیکونولوژی……………………………………………… 89

3-4: روش آیکونولوژی اروین پانوفسکی…………………………………….. 90

جمع بندی…………………………………………………………. 93

فصل چهارم: پیش آیکونوگرافی، آیکونوگرافی و آیکونولوژی تصاویر قابوسنامه

مقدمه…………………………………………………………….. 96

بخش اول: توصیف پیش آیکونوگرافی…………………………………………………… 98

4-1-1: ارائه چندتصویر با توجه به داستان های متن……………………………………. 98

4-1-2: نحوه فضاسازی تصاویر در کتاب قابوسنامه…………………………….. 102

4-1-3: ارتباط تصویر با متن……………………………………………. 106

4-1-4: نحوه آرایش صفحات و رنگ آمیزی ………………………….. 111

4-1-5: شیوه ترکیب بندی تصاویر………………………………………………………………… 113

4-1-6: سیمای پیکره های انسانی…………………………………………. 115

4-1-6-1: نمایش و حالات چهره……………………………………………… 115

4-1-6-2: حرکات دست ها و اشارات انگشتان………………………………… 117

4 -1-7: نقش مایه های جانوری…………………………………………………………. 118

4-1-8: نوع پوشش افراد نقش شده در قابوسنامه…………………………………. 119

4-1-9: شرح نقش مایه های کتاب قابوسنامه……………………………….. 120

4-1-9-1: نقوش روی پوشاک افراد در کتاب قابوسنامه…………………………… 123

4-1-9-2: نقش گل و گیاه (اربسکو اسلیمی)…………………………………… 126

4-1-9-3: نقش مایه جانوری (صرفاً پرنده)………………………………… 128

4-1-9-4: نقوش جمادی( بلورین)……………………………………. 129

4-1-9-5: نقوش ترکیبی (هندسی)…………………………………………… 129

جمع بندی…………………………………………………………………………… 131

بخش دوم: تحلیل آیکونوگرافی…………………………….. 132

4-2-1: تحلیل تصاویر قابوسنامه از منظر نگارگری یا تصویرسازی………………… 132

4-2-2: شباهت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران…………………………….. 138

4-2-3: تفاوت تصاویر قابوسنامه با ویژگی های نگارگری ایران………………………………………. 139

4-2-4: تحلیل نحوه هماهنگی تصاویر با متن………………………………….. 143

4-2-5: تحلیل نحوه ترکیب بندی………………………………………. 146

4-2-6: تحلیل نقش انسان و جزییات مربوط به آن…………………. 148

4-2-6-1: تحلیل شیوه ترسیم اعضای بدن ……………………………………. 155

4-2-6-2: تحلیل شیوه ترسیم حالات چهره……………………….. 156

4-2-7: تحلیل نوع و طرح و نقش لباس ها……………………………………………………. 159

4-2-8: تحلیل آرایه های تزیینی………………………………………………… 165

جمع بندی 175

بخش سوم: تفسیر آیکونولوژی…………….. 176

4-3-1: جایگاه تصاویر قابوسنامه در هنر دوره اسلامی ایران………………. 176

4-3-1-1: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد……… 176

4-3-1-2: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب بغداد……………………….. 178

4-3-1-3: شباهت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی………………………. 178

4-3-1-4: تفاوت تصاویر کتاب قابوسنامه با نگاره های مکتب سلجوقی…………………………. 180

4-3-2: تأثیرات تصاویر قابوسنامه بر هنر دوره های بعد…………………………………………… 181

4-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر سرزمین ها ی دیگر…………………………….. 186

4-3-3-1: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی هند………… 187

4-3-3-2: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر کتاب آرایی بیزانس(ارمنستان)……….. 192

4-3-3-3: قرابت های ساختاری تصاویر قابوسنامه با هنر نقاشی مصر……………. 197

جمع بندی…………………………………. 199

نتیجه گیری نهایی………………………….. 202

پی نوشت ها………………………………………………….. 207

فهرست منابع تصاویر 208

فهرست منابع جداول………………………………… 209

فهرست منابع فارسی………………………………………….. 209

فهرست منابع لاتین…………………………………………. 214

چکیده انگلیسی 216

):بیان مسأله

یکی از مهمترین هنرهای اوایل اسلام در ایران، تصویرسازی متون ادبی و تاریخی است. از همان سال های اولیه، با الحاق ایران به سرزمین های اسلامی و گرویدن مردم به دین اسلام، تمام تجربیات هنری و سنّت های باستانی ایران در خدمت اسلام در آمد. با این وجود ایرانیان هیچ گاه تصویرسازی را وسیله شرح کامل عقاید دین مثل دنیای مسیحیت قرار نداده اند، چرا که بسیاری از موضوعات در زمینه هنر تصویرسازی در ایران در زمینه مسائل غیر دینی مانند علم و دانش، تاریخ و ادبیات نیز بوده است. اولین آثار تصویرسازی ایران در عصر اسلامی، به صورت نقوش در آثار معماری و اشیای مصرفی و سپس مصوّر سازی کتاب ظهور نمود که بعدها مسیر کمال خود را پیموده است. «در قرن دوم هجری هنر نقاشی بیش تر به تذهیب و تزیین قرآن اختصاص داشت

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیلک کنید

لینک بالا اشتباه است

برای دانلود متن کامل اینجا کلیک کنید

       

:: بازدید از این مطلب : 707