– نظریه x و نظریه y
مک گریگور در نظریه ای دو ساحتی در مورد انسان ، برداشتها ، طرز تلقی ها و نگرش های مدیران در مورد انسان را به دو گروه تقسیم کرده است وی برای اجتناب از پیشداوری افراد در مورد این دو گروه ، آنها را با دو حرف x و y مشخص کرده است . به طور کلی مفروضات نظریه x عبارتند از :
- بیشتر انسان ها ذاتا تنبل و از کار بیزارند ؛
- بیشتر انسانها از قبول مسئولیت گریزانند و ترجیح می دهند که تحت هدایت دیگری قرار گیرند ؛
- برای انگیزش انسانها باید از مشوق های مادی و اقتصادی و ایجاد امنیت استفاده کرد ؛
- «قابلیت خلاقیت و نوآوری برای حل مسائل» فقط در تعداد محدودی از افراد یافت می شود که به مشاغل مدیریت و رهبری می پردازند؛
- بیشتر مردم باید تحت کنترل دقیق قرار گیرند ، زیرا معمولا افراد از علاقه کافی برای کار برخوردار نیستند .
در حالی که مفروضات نظریه y عبارتند از :
- کار به طور طبیعی مانند بازی است ؛
- معمولا افراد مسئولیت پذیرند و با اشتیاق به دنبال پذیرش مسئولیت هستند ؛
- اگر افراد به کار خود علاقمند باشند ، به طور مناسبی برانگیخته می شوند در واقع احساس رضایت درونی بهترین پاداش برای افراد است و شیوه خود کنترلی موثرتر از کنترل توسط دیگران است ؛
- «قابلیت خلاقیت و نوآوری برای حل مسائل» به طور طبیعی بین جمعیت انسانها توزیع شده است ؛
- کنترل را می توان به خود افراد واگذار کرد در واقع شیوه خود کنترلی موثرتر از کنترل توسط دیگران است ( مک گریگور ، ۱۹۶۰ ، ص ۴۰-۴۵ ؛ هرسی و بلانچارد ، ۱۹۸۳ ، ص ۴۹ ) .
جدول(۲_۱): ویژگی های سبک مورد استفاده مدیران ، برمبنای مفروضات x و y
ویژگی های سبک مدیریت بر مبنای پیش فرضهای نظریه x | ویژگی های سبک مدیریت بر مبنای پیش فرضهای نظریه y | ||
۱ | تاکید بر تمرکز و تصمیم گیری متمرکز | ۱ | تاکید بر عدم تمرکز و استقلال واحدهای سازمانی |
۲ | تاکید بر کنترل منابع | ۲ | تاکید بر ارزیابی نتایج |
۳ | مدیر مداری و ایفای نقش رهبری توسط مدیران | ۳ | کارمند مداری و ایفای نقش حمایتی توسط مدیران |
۴ | استفاده از مشوقهای خارجی | ۴ | استفاده از مشوقهای درونی شغل |
۵ | توقع حصول نتایج کوتاه مدت | ۵ | توقع حصول نتایج بلندمدت |
۶ | استفاده از ساز و کارهای کنترل توسط دیگران | ۶ | استفاده از سازوکارهای کنترل درونی |
۷ | تاکید بر استفاده صرف از امکانات و ظرفیتهای موجود | ۷ | کوشش برای توسعه منابع و افزایش ظرفیت تولید و خدمات |
۸ | تاکید بر ضرورت رفع تضاد میان منابع
افراد |
۸ | پذیرش امکان وجود وحدت و همکاری در میان کارکنان ( یا حداقل وجود منافع متقابل ) |
براساس این نظریه ، مدیران با توجه به مفروضاتی که در مورد انسان دارند به هدایت کارکنان می پردازند و سبکی را برای رهبری انتخاب می کنند که متناسب با مفروضات مذکور باشد.