۱            مقدمه

با توجه به اهمیت حمل‌ونقل در اقتصاد هر کشور و افزایش روز افزون آن به علت گسترش تقاضا، این فصل به جایگاه حمل و نقل در کشور جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. در این فصل، اول به جایگاه جغرافیایی کشور ایران پرداخته خواهد شد. سپس به تجارت خارجی و داخلی کشور از نظر تأثیرات آن بر اقتصاد کشور پرداخته شده است و در آخر به جایگاه و الزامات حمل‌ونقل چندوجهی در کشور ایران و به دنبال آن به مطالعه وضع موجود سیستم حمل و نقل جاده‌ای ، راه آهن ، دریایی و همچنین مطالعه اصلی‌ترین بندر ایران( بندر شهید رجایی) پرداخته شده است.

۱-۲            جغرافیای ایران

ایران با ۱۸۵۸۱۹۵ کیلومتر مربع مساحت از شمال با ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان هر سه از جمهوری‌های شوروی سابق و دریای خزر، از مشرق با افغانستان و پاکستان، از مغرب با ترکیه و عراق و از جنوب با خلیج فارس و دریای عمان همسایه است. ایران در قلب خاورمیانه همچون پلی دریای مازندران بزرگ‌ترین دریاچه جهان را به خلیج فارس و دریای عمان، از شمال به جنوب وصل می‌کند و گذرگاهی است برای ارتباطات فرهنگی – سیاسی دنیای شرق و غرب. دارا بودن بیش ۲۵۰۰ کیلومتر مرز آبی در ایران این کشور را به یکی از مهم‌ترین کشورها در دسترسی به آب‌های آزاد تبدیل کرده است که بندر شهید رجایی در جنوب ایران و در خلیج فارس واقع شده است. شکل (۲-۱) جایگاه ایران را در قلب خاورمیانه را نشان می‌دهد.

شکل ‏۲‑۱: نقشه جغرافیایی ایران

۱-۲-۱        موقعیت استراتژیکی ایران

جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت ممتاز جغرافیایی به‌عنوان حلقه رابط سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا و قرار داشتن در سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان و جنوب دریای خزر و همچنین نزدیکی به سواحل دریاهای مدیترانه، سیاه و سرخ دارای موقعیت ژئوپلیتیکی بوده و همواره بر روابط سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی منطقه اثر گذار بوده است. اهمیت منابع اقتصادی منطقه خلیج فارس و وابستگی شدید اروپا، آمریکا و ژاپن به منابع انرژی این منطقه و همچنین حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بر سواحل به طول ۲۰۲۵ کیلومتر در شمال خلیج فارس و دریای عمان و ذخایر عظیم زیرزمینی کشور، اهمیت آن را دو چندان کرده و به این ترتیب امتیاز برخورداری از یک موقعیت مرکزی نسبت به کشورهای مجاور را داراست؛ به عبارت دیگر ایران می‌تواند در شکل گیری و فعال شدن حوزه‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی منطقه‌ای‌، نقش مهمی را ایفا کندو بالقوه عامل اتصال تمامی حوزه‌ها در منطقه شود. همچنین ایران در طول قرون معاصر با هم‌جواری با دو امپراتوری بزرگ، تزار و عثمانی و سپس شوروی سابق و روسیه جدید همواره از اهمیت استراتژیکی بالایی در دنیا برخوردار بوده و خواهد بود.

ضمناً با ظهور پدیده‌ای بنام چین در دنیای اقتصاد، ایران به‌واسطه کشور افغانستان به مرزهای این غول اقتصادی می‌تواند دسترسی پیدا کند که روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی کشور افغانستان با ایران مزیت بزرگی نیز محسوب می‌شود.

طی قرون گذشته ایران پلی ارتباطی میان شرق و غرب بوده است و کالاها از طریق جاده‌های معروفی مثل جاده ابریشم، جاده مروارید و نیز جاده‌های هندوستان از ایران باستان عبور می‌کردند. در حال حاضر به‌واسطه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ظهور کشورهای تازه استقلال یافته در مرز شمالی ایران و تلاش آنان برای یافتن جاده‌ها و مسیرهای صادرات – واردات نقش ایران به‌عنوان واسط، احیا شده است که با درک موقعیت پیش آمده می‌تواند به وضعیت قبلی خود بازگردد.

با کشف ذخایر عظیم نفت خام که از آن به طلای سیاه تعبیر می‌شود ، منطقه خلیج فارس به کانون توجهات بین‌المللی به‌ویژه از اوایل نیمه دوم قرن بیستم به بعد تبدیل گشت. پیشرفت روز افزون جوامع بشری در ابعاد مختلف به‌خصوص صنعتی و تجاری، نیاز به استخراج  بیش‌تر نفت از حوزه خلیج فارس و حمل آن به کشورهای صنعتی را روز افزون نمود. با توجه به بعد مسافت میان کشورهای تولید کننده نفت خام در منطقه خلیج فارس  و کشورهای مصرف کننده آن در غرب و خاور دور، کشتی به‌عنوان بهترین، امن‌ترین و باصرفه‌ترین وسیله حمل و نقل این طلای سیاه جای خود را در میان سایر صور حمل و نقل تثبیت نمود. به همین سبب منطقه شاهد تردد روزانه ده‌ها کشتی نفتی غول پیکر و در کنار آن،با توجه به رونق اقتصادی کشورهای منطقه ، ده‌ها کشتی تجاری غیرنفتی شده است. (سازمان بین‌المللی دریانوردی, ۱۳۹۱) خلیج فارس اگر چه یک دریای باز محسوب می‌شود که از طریق تنگه هرمز به دریای عمان و اقیانوس هند وصل می‌گردد، اما با توجه به دهانه باریک تنگه جزو دریاهای نیمه بسته محسوب می‌شود . کشف مهم‌ترین ذخایر عظیم گازی جهان در خلیج فارس و رقابت میان دولت‌های ساحلی برای استخراج هر چه بیشتر آن نشانه‌ی دیگری از اهمیت روز افزون این منطقه می‌باشد. تردد صدها کشتی تجاری نفتی و غیرنفتی در روز صدها شناور صیادی ، قایق‌ها و وجود سکوهای حفاری و استخراج نفت و گاز و پایانه‌های نفتی در نوار ساحلی دولت‌ها، این منطقه را به یکی از شلوغ‌ترین و پر رونق ترین مناطق دریایی جهان تبدیل نمود.

متن فوق تکه ای از این پایان نامه بود

برای دیدن جزئیات بیشتر ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:

متن کامل