مبانی نظری
۲-۳-۱- طبقهبندی انگیزههای گردشگری
به طور کلی صاحب نظران، انگیزههای گردشگری را به شکل گستردهای مورد توجه قرار دادهاند و تاکنون طبقهبندیهای مختلف و فراوانی به وجود آمدهاست.یک رویکرد کهن به انگیزههای گردشگری به دیدگاه “دامازدیر[۱]” (۱۹۷۵) تعلق دارد وی این انگیزهها را در قالب سه مورد استراحت و آرامش ، سرگرمی و تفریح و پیشرفت فردی بیان میکند.کامیک[۲](۱۹۸۹) عاملی دیگر با عنوان گریز از وضعیت موجود و غلبه کردن بر یکنواختی را به این مجموع اضافه میکند. مکینتاش[۳](۱۹۷۸) نیز چهار گروه اصلی و اساسی از انگیزهها را معرفی کردهاست که مدیون تفکرات مازلو[۴] است:
- انگیزههای فیزیکی: سلامتی و کاهش فشار عصبی؛
- انگیزههای فرهنگی: هنر، مذهب و شیوه زندگی؛
- انگیزههای فردی: ملاقات با دوستان و خویشاوندان؛
- انگیزههای اعتباری و حیثیتی(پرستیژی): احترام و پیشرفت فردی.
نظریه پردازان دیگر فهرست طولانیتری از انگیزههای گردشگری ارائه دادهاند که در جدول زیر آورده شدهاست:
جدول (۲-۱): دیدگاههای نظریه پردزان در مورد انواع انگیزههای گردشگری
صاحب نظران | انگیزه |
هاومن و هاوکینز[۵]
(۱۹۸۹) |
سلامتی، اشتیاق و کنجکاوی، ورزش (فعالیت و مشارکت ورزشی)، تماشای مسابقات ورزشی، تفریح، ملاقات با دوستان و خویشاوندان، فعالیتهای تجاری و حرفهای، پیوندها و وابستگیهای خویشاوندی، خودشکوفایی و مذهب |
شمول[۶]
(۱۹۷۷) |
آموزشی، فرهنگی، استراحت، آرامش، ماجراجویی، تفریح و سرگرمی،سلامتی، تجدید قوا، قومی، خانوادگی، اجتماعی، رقابتی |
بروک و هانر[۷]
(۱۹۹۶) |
فیزیکی(تفریح و استراحت، استفاده از آب و هوا و شرایط اقلیمی،تندرستی و سلامت جسمانی، فعالیت ورزشی)، فرهنگی (آداب خورد و خوراک، تماشای مناطق دیدنی، شناخت تاریخ آن محل)، اجتماعی(بینظیر و منحصربه فرد بودن)، شخصی(ملاقات با دوستان و خویشاوندان)، پیشرفت فردی ( یادگیری یک زبان جدید یا مهارت تازه |
(ابراهیم زاده و همکاران، ۱۳۹۲: ۱۶)
۲-۳-۲- شیوه طبقهبندی گردشگری
به جهت و جود عوامل مختلف، گونه شناسی مختلفی از گردشگری وجود دارد که هریک از این شیوهها با توجه به یکی از مهمترین معیارها، به طبقهبندی میپردازد. گردشگری با توجه به انگیزه، اهداف، حجم، تعداد و قلمرو جغرافیایی به انواع متعددی تقسیم شده است (Williams 2000, p.14). جنینگز[۸] انواع گردشگری را بر مبنای گردشگران فرهنگی، بومی، داخلی، ماجراجویانه، مستقل و بینالمللی، بازدید کنندههای خاص و تجاری تقسیم بندی کرده است (jennings, 2001, p.20).
از نظر پیرس[۹]، انواع فعالیتهای گردشگری شامل گردشگران عام، مسافران، تاجران، مردم شناسان، هیپیها، ورزشکاران، دوستداران طبیعت، کاشفان، افراد مرفه، مبلغان، دانشجویان و زائران این نوع طبقه بندی بر مبنای نوع گردشگر است. با عنایت به انواع گردشگر، الگوها، سطوح سازماندهی، میزان تاثیرات و توجه به جامعه میزبان، پنج گروه گردشگر متمایز مشتمل بر گردشگران تودهای سازماندهی شده، گروه کوچک مسافران مستقل، گردشگران تجاری و یا آموزشی، کاشفان و گردشگران سرگردان را میتوان تشخیص داد.
واقعیت آن است که تمام انواع گردشگری را نمیتوان در یک طبقهبندی کلی جای داد؛ از این رو، ضروریست تا بر مبنای معیارهای مختلف، انواع مختلف گردشگری را در چندین طبقه به طور جامع دستهبندی کرد. به طور خلاصه مهمترین معیارهای که تا به حال بر پایه آنها طبقهبندیهای مختلفی از گردشگری ارائه شدهاست، عبارتند از:
- مقصد؛
- میزان سرمایه؛
- زمان ماندگاری گردشگر؛
- زمان سفر؛
- مولفههای مکانی و جغرافیایی؛
- ماهیت و هدف
هرکدام از این معیارها، طبقه بندیهای را نیز شکل داده است. اما به نظر میرسد که تا به حال یک اجماع نظر عمومی در ارتباط با تقسیمبندی انواع گردشگری به دست نیامده است (نوریکرمانی و همکاران، ۱۳۸۵: ۱۱۱).
[۱]– Dumazedier,j.(1967)
[۲]– Camic,d.j.
[۳]– Macintash,R.W.
[۴]– maslow
[۵]– Hudman,L.E.& Hawkins,D.E(1989).
[۶]– Schmoll,G.A(1977).
[۷]– Horner,susan & swarbrooke,John,(1996).
[۸]– jennings
[۹]– pearce