عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدیدمخاصمات مسلحانه دریایی
گفتار اول – سیر تحول تاریخی در مخاصمات مسلحانه دریایی
بند ا- دوران باستان
مبحث اول- اقوام واجد تمدن دریایی، استعمارگران اولیه
نخستین مقررات جنگ دریایی قبل از قرون وسطا شکل گرفته است. این مقررات، که به طور کلی موضوع آن ها حق تفتیش و توقیف کشتی ها و محموله آن ها بود، بعدها چندین بار تغییر یافت[1].
در مقابل دسته های انسانی که رودخانه را مورد استفاده حمل و نقل آبی قرار می دادند و از آن طریق به دریا رسیدند و به دریانوردی پرداختند، ورود به دریا و پیدایی مدنیت دریایی خود انگیزه دیگری داشته است، به این معنی که: «در عصر نوسنگی در فاصله هزاره دهم تا هزاره هشتم پیش از میلاد در وضع مسکن بشر تغییراتی حادث شد؛ یعنی در ابتدا بشر ضمن اینکه در غارها زندگی می کردند به علت افزایش جمعیت ناچار شدند پناهگاه های دیگری هم برای خود تعبیه کنند در تامین این منظور، ساختن خانه های حقیقی که از چوب بود در جنگل ها یا روی دریاچه ها و اراضی باتلاقی شروع شد[2] که به آنها «خانه های دریاچه ای» یا «خانه های مردابی»[3] می گفتند. بقایای این گونه مجتمع های مسکونی که به شهر دریاچه ای موسوم شده اند در بعضی ممالک آسیایی و اروپایی مشاهده شده است. از رهگذر زندگی در شهرهای دریاچه ای فن دریانوردی به وجود آمد. در این دوره قایق هایی که فقط از تنه یک درخت ساخته شده و داخل آن به وسیله ابزار و لوازم سنگی یا آتش خالی شده بود و تا نه متر طول داشت، دیده می شد. این قایق ها به وسیله پارو حرکت می کرد و دریانوردی فقط در دریاچه ها و دریاها صورت می گرفت.، این امر پیدایی تمدن دریایی را سبب شده است، به این معنی که دسته ای از ابنای بشر برای اعاشه خود می بایست از طریق آب از یک خشکی به خشکی دیگر بروند، مانند اقوام ساکن جزایر واقع در دریای مدیترانه که به اژی ها یا کرتی ها مشهور شدند.
1-1-اژی ها (کرنی ها): اینان تمدن دریایی مستحکمی را آغاز کردند. به کمک کشتی های پارویی و بادبانی تندرو و چالاک خود توانستند نخستین امپراتوری دریایی را در تاریخ به وجود بیاورند و موچ نشین هایی در جزایر همسایه و کرانه های یونانی ایجاد کردند و اقوام ساکن آن حدود را خراجگذار خود ساختند. این مردم به تصرف پایگاه هایی که نخستین مستعمرات به شمار آورده شده اند دست یازیدند. از جانب شمال تا داردانل پیش رفتند و در جنوب پایگاه هایی در دهانه نیل از مصریان اجاره کردند.
اژی ها به تجارت دریایی و دزدی دریایی هر دو می پرداختند. دزدی دریایی نزد آنان محترم بود و این هر سه پدیده به صورت عرف در آمده بود.دوران اژی ها دیری نپایید و توسط یونانیان که ریزه خوار تمدن آنان بودند برافتاد[4].
1-2- فنیقی ها: «این مردم که از نژاد سامی و آسوری و کنعانی بودند حدود سه هزار سال پیش از میلاد به نواحی شرقی مدیترانه مهاجرت کردند و در حدود شام و اراضی ساحلی مدیترانه مستقر گردیدند».[5]این مردم را نه فنیقی ها بلکه به نام شهری که در آن سکونت داشتند می نامیدند، مثلاً اهل صیدا و اهل صور. اهالی صیدا در حوضه شرقی مدیترانه (بحر احمر) به دریانوردی پرداختند و افریقا را دور زدند و با کشتی های تجاری و جنگی خود آوازه شدند. این مردم در قرن دوازدهم قبل از میلاد مورد هجوم فلسطینی ها واقع شدند و اهمیت خود را از دست دادند. صور، بزرگترین شهر فنیقیه جانشین صیدا، بزرگترین بازار تجارت شرق مدیترانه گردید. صور مناسبات خود را تا مدیترانه غربی (شبه جزیره ایبریا) امتداد داد و جزایر ساردنی را کشف و در گل (فرانسه) دارالتجاره تاسیس کرد. مردم صور در ساحل مدیترانه جنوبی – حوالی تونس فعلی- فعالیت کردند و شهر کارتاژ را پی نهادند؛ سپس تا سواحل افریقا را دور زدند و از تنگه جبل الطارق عبور کردند و در اسپانیا محصولاتی را به دست آوردند. کارتاژ در 814 پیش از میلاد بنا شد و اندکی بعد مستقل گردید و تجارت شهرهای فنیقی را در اختیار گرفت و در جزایر واقع در اطراف مالت و جنوب سیسیل پایگاه هایی برای خود ساخت و دولت مقتدری تاسیس کرد که به «پونیک» معروف است.
فنیقی ها از کشتی های تنگ و کوتاه که حدود بیست متر طول داشت و دارای بادبان بود استفاده می کردند. ناخدایان از ساحل زیاد دور نمی شدند و در هنگام شب به دریانوردی نمی پرداختند. رفته رفته دریانوردی پیشرفت نمود و ملاحان توانستند به وسیله ستاره قطبی که یونانیان آن را ستاره فنیقی می نامیدند راه خود را بیابند و در وسط اقیانوس ها حرکت کنند.
پیشرفت فنون دریانوردی فنیقی ها موجب شد که به سمت جنوب مدیترانه حرکت کنند و در حدود دو هزار سال پیش از اکتشافات بزرگ دریایی، و قبل از آن که «واسکودگاما» ی پرتغالی توانسته باشد دماغه امیدنیک را کشف کند، توانستند ساحل غربی افریقا را دور بزنند و رو به شمال بالا بروند تا به تنگة جبل الطارق فعلی برسند. در همین تنگه بود که به دو صخره عظیم که در برابر یکدیگر قد برافراشته بودند، رسیدند. یکی از آن دو صخره در کرانه اروپا و دیگری در کرانه آفریقا قرار داشت و فنیقی ها نام «ملکارت» بر آن ها نهادند و پنداشتند که خداوند آن ها را برای نمایاندن حدود زمین در آن جا نشانده است. یونانیان و رومیان آن ها «هرکول» نامیدند.
در هزاره اول پیش از میلاد، فنیقی ها از مدیترانه فراتر رفتند. در قرن ششم پیش از میلاد یکی از اهالی کارتاژ به نام «هانون» کرانه های غربی افریقا را پیمود[6]. فنیقی ها در سفره های دریایی خود مهاجرنشین به وجود آوردند و با ساکنان کرانه تجارت می کردند و گاه به غارت قبایل ساکن در کرانه های افریقا و آسیای صغیر می پرداختند.
فنیقی ها فنون دریانوردی را براساسی متینی استوار ساختند و در طی اندک مدتی سرآمد دریانوردان شدند. «سلاطین خارجی که در صدد تهیه و ترتیب بحریه بر می آمدند اغلب با مردم فنیقیه قرار و مدار می گذاشتند، از قبیل سلیمان که کشتی هایی به دریای احمر انداخت و سناخریب که در خلیج فارس به مسافرت بحری اقدام کرد»[7]، یا پادشاه ایران که نیازهای دریایی را به وسیله فنیقی ها تدارک می دید.
فنیقی ها به تجارت و سیاحت و دزدی دریایی، هر سه، می پرداختند. در بازرگانی زبردست و حیله گر بودند. در وسط دریا کشتی های دیگران را توقیف و کالاهای آنان را مصادره می کردند و کارکنان کشتی را به اسارت می گرفتند.
مبحث دوم-اقوام واجد تمدن دوگانه بری و بحری (هند و اروپاییان)
هند و اروپاییان به مردمی گفته می شد که هم بر خاک اروپا و هم بر خاک هندوستان استیلا یافته و طبقه حاکمه را تشکیل داده و به دو دسته تقسیم شده بودند. یک دسته به موازات رودخانه سند به حرکت در آمدند و بخشی از آنان در سرزمین کوهستانی آسیای صغیر ماندند و در آن حا سلطنت هایی به نام ماد تشکیل دادند که بعدها به عظمت و استقلال رسیدند. اینان ایرانیان بودند که با دسته دیگر که وارد خاک اروپا شده و به یونانیان موسوم شده بودند، درگیری و اختلاف پیدا کردند[8].
2-1- ایران
ایرانِ «ماد» اهمیت چندانی برای دریا و نیروی دریایی قائل نبود و جز به دریای مازنداران به دریاهای دیگر دسترسی نداشت و ارزش و اهمیت دریایی را در نیافته بود. اما ایرانِ «هخامنشی» بر خلاف مادها، توجه خاصی به دریانوردی مبذول می داشت و به اکتشاف دریایی دست می زد و تشکیل ناوگان دریایی داد. بُغازهای بُسفر و داردانل که در آن موقع «هلس پونت» نامیده می شدند در اختیار ایران بودند. مناسبات ایران با فنیقی ها حسنه و نفوذ ایران تا اقصای سواحل مدیترانه جنوبی، یعنی کارتاژ که مهاجرنشین فنیقیه بود، گسترش یافته بود. در زمان کمبوجیه سرزمین مجاور مدیترانه جنوبی، از جمله مصر، به تصرف ایران در آمد و در روزگار پادشاهی داریوش و به دستور او ترعه سوئز حفر شد و به فرمان او کشتی ها از آن گذر می کردند. در کتیبه ای که در سال 1869 به هنگام حفر کانال فعلی سوئز به دست آمد، نوشته شده است: «خدای بزرگی است اهورمزدا … که آن آسمان را آفرید… من یک پارسی ام، مصر را گشودم. فرمان دادم تا این ترعه را بکنند … از پی رود نیل که در مصر روان است تا دریایی که از پارس بدان روند. این ترعه کنده شد چنان که امر کردم، و کشتی ها روان شدند چنان که ارادة من بود».[9]
هخامنشیان به اکتشافات دریایی دست زدند. «اسکولاکس» و «ساتاسپس» دو کاشف دریایی هستند که اولین از سند تا بحر احمر به دریانوردی پرداخت، و این مسافت برای اولین بار در تاریخ دریانوردی بشر بود که طی شد، و دومین برای نخستین بار تا دماغه افریقایی «سبز» به پیش رفت. او هرچند نتوانست افریقا را دور بزند ولی برای نخستین بار قسمت های وسیعی از سواحل افریقا را از جنوب شرقی تا جنوب غربی اکتشاف کرد.
