عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدیدمفاهيم
1-2- تعريف تلقيح
تلقيح ثلاثي مزيد از باب تفعيل و ثلاثي مجرد آن « لَقَح » است و لَقْح به معناي آبستن كردن و لَقَح به معناي آبستن شدن جنس مونث است ( دهخدا ، 1347: 6082 ) . بنابراين مي توان تلقيح مصنوعي را عبارت از داخل كردن به وسيله آلات پزشكي و يا هر وسيله عيني ديگري غير از مقاربت ،در رحم زن دانست .
1-2-1- تلقيح مصنوعي
لقاح در لغت به معناي آبستن شدن و بارور شدن مؤنث است و تلقيح به معناي بارور كردن جنس مؤنث است.( دهخدا ، 1347: 6082)در اصطلاح حقوقي لقاح عبارت است از بارور شدن و يا آبستن شدن حيوان يا انسان و حتي گياهان با وسايل مصنوعي است(علوي قزويني،1374: 166) .
1-2-2- تعريف نازايي و ناباروري
نازايي و ناباروري به حالت « عدم توانايي در حاملگي » گفته مي شود ، بعد از گذشت يك سال از با هم بودن زوجين و داشتن تعداد كافي نزديكي فعال و بدون استفاده از وسايل پيشگيري از بارداري ، حاملگي رخ ندهد ( مجتبي رضا زاده و احمد حسيني ،1373: 6 ) .
براساس آخرين آمار ساززمان جهاني بهداشت (W.H.O) حدود شصت تا هشتاد ميليون زوج نازا در سراسر دنيا و حدود بيش از يك و نيم ميليون نفر در ايران وجود دارند . شيوع كلي اين عارضه حدود ده تا پانزده درصد است ، ليكن عقيمي مطلق حدود هشت درصد تخمين زده مي شود (سهراب وند،1384: 7).
نازايي و ناباروري گاهي اوليه است و گاهي ثانويه . واژه نازايي اوليه بر زوجي اطلاق مي شود كه هرگز به حاملگي دست نيافته باشند و نازايي ثانويه دلالت بر اين دارد كه حداقل يك آبستني در گذشته رخ داده است و اكنون به دلايلي ، مانند به كارگيري وسايل پيش گيري از بارداري ، دچار ناباروري شده اند (رضانيا ،1383: 27).
1-2-2-1- علل نازايي
از علل مهم ناززايي در زنان اختلال در تخمك گذاري ، ضايعه لوله رحم و اندومتريوز عامل سرويكال است و علل مهم مردانه و ، اختلال در عملكرد ، اختلال در انتقال اسپرم و عملكرد غدد فرعي تناسلي ، اختلال در عمل نغوظ ، اختلال در انزال ، اختلال در مقاربت و اعمال اسپرم(کي وديگران،781:1375).
1- ناباروري زنان
عامل ( اختلال ) در تخمك گذاري : نشانه اصلي سلامت هورموني سيستم باروري زن ، تخمك گذاري 1است . تخمدان ها وظيفه ساخت و ترشح استروئيدهاي جنسي استروژن ، پروژسترون و اندروژن را به عهده دارند و اين استروئيدها نقش مهمي در تخمك گذاري و آماده سازي اندومتر براي پذيرش تخمك لقاح يافته دارند. ( كي و ديگران،108:1375)
اگر اختلالي در وظيفه تخمدان صورت بگيرد ، اختلال ها به صورت زير بروز مي كند .
– عدم تخمك گذاري يا تخمك گذاري بسيار كم ؛
– آمنوره كه عبارت است از فقدان قاعدگي ؛2
اختلال در تخمك گذاري يا نقص فازلو تئال (L.P.D):مشكل اصلي اين بيماران عدم كفايت مقدار يا مدت ترشح هورمون است . ( همان :189).
– چسبندگي هاي تخمداني كه آزاد شدن تخمك و برداشتن آن توسط لوله فالوپ را مختل مي سازد . ( همان :567).
اختلال اندومتر يوز 1 تخمدان و ساير قسمت مختلف سيسم تناسلي زن است كه موجب اختلال در تخمك گذاري و يا ايجاد پاسخ هاي التهابي مي گردد كه بر عملكرد لوله ها تاثير مي گذارد.( همان : 574 ) قاعدگي رمتر و گراد مهمترين مكانيسم شروع اندومتر يوز است كه برگشت خون قاعدگي از حفره رحم و از طريق لوله فالوپ به داخل شكم محسوب مي شود. ( همان ) .
– عامل سرويكال : سرويكس همانند دريچه بيولوژيكي به طور متناوب باعث انتقال و يا جلوگيري از انتقال اسپرم از واژن به دستگاه تناسلي مي شود .4بنابراين ، ناباروري به علت سرويكال به دو گروه عمده تقسيم مي شود :1- علل مربوط به كيفيت بدموكرس سرويكس كه انتظار رسوخ و قابليت حيات اسپرم ضعيف است ؛ 2- با وجود موكوس سرويكس طبيعي ، اختلال در رسوخ اسپرم و ميزان بقاي اسپرم وجود دارد.( همان :215و216 )
در موكرس سرويكس طبيعي ، شايع ترين علت نفوذ پايدار اسپرم ، عامل مردانه است كه منشاء آن زمان مقاربت يا اختلالات انزالي ، پارامترهاي غير طبيعي مايع مني يا اسپرم هاي مفضل شده به ASAB مي باشد. 1
بيماريهايي كه به اختلال سرويكالي منجر مي شوند در چند دسته قرار مي گيرد :
1- اختلال هاي مانع از ورود مايع مني به داخل واژن ، مانند ديس پاروني شديد ، كاهش ميل جنسي و هيپوسپادياز شديد ؛
2- اختلال در تعداد ، تحرك ، مورو فولوژي اسپرم ، مانند ناباروري به علت مردانه كلاسيك. ( كي و ديگران ،226:1375و215 ).
– عامل رحمي : با توجه به نقش پيچيده رحم در روند توليد مثل انسان ، اين نقش شامل ايجاد مسيري براي انتقال اسپرم به لوله فالوپ ، فراهم آوردن شرايط مساعد براي لانه گزيني آمبريو ( جنين ) ، منشاء انرژي و تغذيه براي جنين در حال رشد و توليد نيروي لازم براي خارج كردن جنين در حين زايمان مي باشد .( همان:445) .
اختلال عملكرد رحم و به خصوص اندومتر منجر به شكست در باروري يا از دست رفتن زودرس حاملگي در هر مرحله اي از دوران بارداري مي گردد . (همان ).
ميوم رحمي ، يكي از شايعترين تومورهاي دستگاه تناسلي زنان است . (همان:424).
سپتوم هاي ديواره هاي رحمي كه باعث از دست دادن قدرت بارور و ناهنجاريهاي سيستم تناسلي مي شود ، شايع تر از همه نارسايي ها برقدرت باروري و روند تناسلي تاثير گذار است .( همان:431) .
1-2-3- سير تحول تاريخي تلقيح مصنوعي
تلقيح مصنوعي به شكل علمي پديده اي نسبتاً جديد و زائيده دانش امروزي بشر است . اين پديده موانع بارداري را مرتفع كرده ، در توليد نسل كمك شايسته اي به انسان عرضه مي دارد . دانش پزشكي از مدتي قبل اين توان را پيدا كرد كه به وسيله تلقيح مصنوعي بسياري از نواقص و عيوب مردان نظير عنن ، يا انزال سريع و يا معالجه عيوب مجاري تناسلي زنان يا مردان آروزي كساني كه سالياني دراز در انتظار فرزند بسر مي بردند را به تحقق برساند .
اين عمل ( تلقيح مصنوعي ) بدواً به منظور اصلاح نژاد و تكثير حيوانات اهلي بكار گرفته شده بود . اولين آزمايش را يكي از دانشمندان آلماني به نام lubwig jacobi در سال 1765 ميلادي روي ماهي ها انجام داد ( صفايي ، 99:1376) چند سال بعد يك دانشمند و كشيش ايتاليايي به نام پرفسورspalanzion تلقيح را روي سگ ها آزمايش كرد و نتيجه مثبت گرفت و بالاخره در اواخر قرن نوزدهم يكي از دانشمندان روسي به نام Elielva تلقيح مصنوعي در حيوانات چهار پا را عملي ساخت كه اين روش فعلاً نيز مورد استفاده قرار مي گيرد (همان).
بدنبال موفقيت اين آزمايشات در حيوانات ، دامنه تلقيح مصنوعي به انسانها سرايت نمود و اين آزمايشات در مورد انسان ، در كشورهاي مختلف از قبيل فراسنه ، انگلستان به اجرا درآمد . چنانچه يك پزشك انگليسي به نام jhonhunter در سال 1799 گزارشي در اين زمينه به دولت انگلستان داد و در فرانسه ده مورد تلقيح مصنوعي در زنان انجام گرفت كه قديمي ترين آنها را مربوط به سال 1838 دانسته اند ده سال بعد يكي از دانشمندان فرانسوي موسوم به Cerard گزارش داد كه از 72 زني كه تلقيح مصنوعي شده اند 41 نفر آنها از اين طريقه باردار گرديده اند و تقريباً از سال 1914 موضوع تلقيح مصنوعي كاملاً توجه پزشكان را به خود معطوف داشته . در سال 1914 يكي از پزشكان انگليسي مقيم مصر موسوم به دكتر جامسيون شنيده بود كه در ميان بدويان طريقه اي براي معالجه زنان عقيم وجود دارد كه منجر به آبستن شدن زنها و گاهي منتهي به فوت آنان مي گردد.
اين اتفاق پزشك انگليسي را به فكر فرو برد و در اثر بررسي هاي فراوان در يافت كه زنان بدوي به قطعه اي از پشم حيوانات نظير گوسفند افسون مي خوانند و آن را به زن نازا مي دهند تا به رحم خود بمالد و معتقد بودند كه زن با اين روش يا حامله مي شود و يا مي ميرد . اين پزشك پس از تحقيقات بيشتري دريافت كه زنان بدوي پشم را به نطفه مردان آغشته و سپس آن را به زن عقيم مي دهند تا استعمال نمايد كه علاوه بر نطفه مقدار زيادي از ميكرب هاي مضر موجود در پشم وارد رحم زن مي گردند و اگر زن بنيه قوي داشت در مقابل ميكروبها مقاومت مي كرد والا از پاي درآمد و تلف مي شد .دكتر جاميسون پس از خاتمه جنگ جهاني اول به انگلستان مراجعت كرد و در صدد برآمد بوسيله تلقيح مصنوعي كه قبلاً آزمايش شده و بدويان و صحرانشينان نيز به عنوان وردو جادو از آن استفاده مي كردند و از راه صحيح و علمي هزاران زن را كه آرزوي مادر شدن داشتند بارور كند و به وسيله لوله آزمايش نطفه مرد را به رحم زن منتقل نمايد تا بدين وسيله خانواده هاي زيادي را كه در اثر نداشتن فرزند به متلاشي شدن تهديد مي گرديدند نجات دهد و در اين رهگذر گاهي به علت بي ثمر مني شوهر از نطفه مردان بيگانه استفاده مي نمود(مجله صبا،ش8:35).
رواج تلقيح مصنوعي در انگلستان و هجوم زنان به بيمارستان هاي لندن موجب شد كه موضوع تلقيح مصنوعي در بين عوام انگلستان مطرح وزير بهداري استيضاح و دولت تخطئه گردد . علت مخالفت مجلس اين بود كه چرا اين گونه افراد مانند اطفال قانوني طبيعي و شرعي به ثبت مي رسند و شناسنامه براي آنها صادر مي شود . با وجود اعتراض هاي مذكور از تلقيح مصنوعي جلوگيري نشد و امروزه در انگلستان اطفال ناشي از تلقيح مصنوعي به طور چشم گير مشاهده مي گردد(مجله خواندنيها، 7،8:1326) .
در پاره اي از كشورها تلاش بر اين بود كه در اشاعه اين رويه غير طبيعي جلوگيري به عمل آيد . در كشور ايتاليا و در شهر و اتيكان ، پاپ رهبر كانوليكهاي جهان تلقيح مصنوعي را تحريم كرد ؛ ولي بعضي از كشورهاي اروپايي و آمريكايي تلقيح مصنوعي را مباح دانستند . امروز در ممالك متحده آمريكا با وجود مخالفتهاي فراوان ، تلقيح مصنوعي رواج دارد و پزشكان فرانسه در صورت توافق زن و شوهر اقدام به تلقيح مصنوعي مي نمايند(مير هاشمي،8:1383) .
در احكام اسلام ، موضوع تلقيح مصنوعي به ترتيبي كه امروز از جهت علمي و عملي مطرح است ، سابقه نداشته است ؛ بنابراين ، عنوان « تلقيح مصنوعي » را در متون منابع اسلامي و در اخبار و احاديث صدر اسلام نمي توان يافت تا به صورت منصوص مستندي در تائيد يا رد آن ارائه كرد ؛ ولي در زمينه حامله شدن زن از زن ديگر به وسيله مساحقه و همجنس بازي كه بعضاً اين عمل باعث حامله شدن زن مورد مساحقه مي شده و همچنين در زمينه عمل ناشي از تفحيذ كه سبب حامله شدن زن مي گرديد مصاديق و احكامي رسمي مي توان يافت كه با تلقيح مصنوعي مشابهت دارد (رضانيا :37).
. امام خميني در تحرير الوسيله اين گونه مي فرمايد :
« سحق عبارت از اين است كه زن بازن وطي نمايد ؛ ثابت مي گردد به وسيله آنچه كه لواط به آن مي شود و حد آن صد جلده است . به شرط بلوغ و عقل و اختيار باشد يا نه و بعضي گفته اند در محصنه رجم است و بين فاعله و مفعوله و كافر و مسلمه فرقي نيست (موسوي الخميني ،21:1380).
اگر مرد زوجه اش را وطي كند سپس اين زن با دختر باكره اي مساحقه نمايد و فرد باكره حامله شود ، پس فرزند مال وطي كننده و مرد صاحب نطفه است . و اين صبيه بعد از وضع حملش در صورتي كه موافق بوده ، به يك صد جلد ( تازيانه ) محكوم مي شود فرزند هم به او ملحق مي شود و بعد از رفع بكارت از او ، مهر المثل زنهاي هم سن و سالش را دارد ( همان) .
1- در ابتداي تولد حدود دو ميليون تخمك در تخمدان ها وجود دارد و در هنگام بلوغ از اين تعداد چهار صد هزار عدد باقي مي ماند و هر ماه حدود صد عدد تخمك شروع به رشد مي نمايد و فقط يك يا دو عدد از آنها قدرت باروري پيدا خواهند نمود . لوله فالوپ وظيفه انتقال يك تخمك از تخمدان به رحم را وارد كه اندازه آن ، نوك مداد اتود است ؛ با وجود اين اندازه آن از ديگر سلول ها بزرگتر است و به همين دليل پزشكان ، قادر به تشخيص آن هستند .
تخمك 32-34 ساعت پس از شروع سرژ LH از فليكول گراف بالغ آزاد مي شود . پس از آزاد شدن توسط قسمت شيپوري رحم (فيمبريا) به داخل لوله رحمي هدايت مي گردد . در اين هنگام در اثر مقاربت اگراسپرم نيز در لوله رحمي وجود داشته باشد باروري صورت مي گيرد در غير اين صورت تخمك از بين مي رود ( ابوطالب صادقي و ديگران ص 26 ؛ توماس وي ساده لر ، رويان شناسي پزشكي لانكمن ترجمه مسلم بهادري و عباس شكور ، ص 29 به بعد )
1– آمنوره به دو دسته اوليه و ثانويه تقسيم مي شود ؛ عدم قاعدگي نا سن شانزده سالگي را آمنوره اوليه مي گويند و آمنوره ثانويه عبارت از فقدان قادعدگي براي بيش از سه ماه در خانمي كه قبلاً قاعده مي شده است ( كي و ديگران :108 )
2–اندومتر يوزه به وجود بافت اندومتر ( غدد و استروما) در خارج حفره رحم اطلاق مي گردد. كانال اندومتر هم به عنوان يك مجراي عبوري براي انتقال اسپرم به طرف لوله فالوپ عمل مي نمايد و پس از رسيدن ما حصل حاملگي به داخل حفره اندومتر نقش مهمي را در تهيه مواد مغزي آمپريو لازنه گزيني ، تشكيل جفت و رشد بعدي جنين ايفا مي نمايد ( كي ،ص 516 و 462 )
3–پس از عمل مقاربت حدود صد تا دويست ميليون اسپرم در موقع انزال به داخل مهبل ريخته مي شود كه فقط تعداد كمي از آنها از كانال سرويكس عبور نمايد و تا 48 ساعت و در بعضي موارد تا 72 ساعت در لوله زنده و فعال باقي مي مانند ( كي و ديگران ، همان ص 74 و 214 ) عملكرد آن به قرار زير است 1- قدرت پذيرش نفوذ اسپرم در حوالي تخمك گذاري و مهار وورد اسپرم در زمان هاي ديگر 2- محافظت اسپرم از محيط نامطلوب واژن ( مهبل ) ؛3- تأمني انرژي مورد نياز براي حركت اسپرم 4- از بين -بردن اسپرم هاي غير طبيعي 5-ذخيره كردن اسپرم ها طبيعي براي آزاد سازي آنها به دستگاه توليد مثل فوقاني 6- شركت در پديده ظرفيت پذيري اسپرم (همان : 208 )
1– ASAB به علت تداخل يا انتقال اسپرم يا واكنش بين تخمك اسپرم مي تواند ايجاد ناباروري نقش داشته باشد چنان كه توانايي اسپرماتوزو آ براي نفوذ به موكرس سرويكس را تخريب كرده باعث فعال شدن فاگرسيتوز اسپرم توسط ماكروفاژها مي شود . ASAB متصل شده به اسپرم باعث ليز سلولي يا واسطه كمپلمان مي شود ( همان : 232 )
